Strijdbaarheid (2)
Een reactie op het artikel van Hans van der Jagt in de augustus-Sic
In het Nederlands Dagblad van 11 augustus 2005 stond een interview met professor Schuurman, bijzonder hoogleraar Reformatorische wijsbegeerte aan diverse universiteiten en Eerste Kamerlid van de ChristenUnie. Schuurman betreurde het dat in Groningen en Utrecht de leerstoelen Reformatorische wijsbegeerte worden opgeheven. Hij vond dat de stichting Reformatorische wijsbegeerte, die deze stoelen financiert, een protestgeluid hiertegen had moeten laten horen.
In het ND oogstte Schuurman veel bijval, hoewel Jan Willem en Ard Tamminga - twee christelijke studenten filosofie - op 19 augustus in een kritisch artikel kanttekeningen plaatsten bij Schuurmans oproep. Die was huns inziens vooral gericht was Aan het vrome volk van Nederland.
Zelf heb ik er geen traan om gelaten. Uit solidariteit heb ik de petitie om de leerstoel Reformatorische Wijsbegeerte in Groningen te behouden ondertekend, maar deze vorm van filosofie is volgens mij al 30 jaar uit de tijd, als het geen 50 jaar is. Dooyeweerd heeft een systeempje bedacht en dat wordt door Schuurman, Kuiper, Geertsema & co. netjes nagekauwd.
Echte doorbraken heeft Reformatorische Wijsbegeerte nooit bereikt. Het is een substrominkje van de filosofie die door de mainstream (in zoverre natuurlijk sprake is van een mainstream) nauwelijks serieus genomen wordt, hoewel Eddo Evink in zijn prachtige proefschrift over Derrida er enkele woorden aan wijdt (maar Eddo komt ook uit een gereformeerd-vrijgemaakt nest).
Jan Willem en Ard zijn wat positiever dan ik over het wetenschappelijke karkater van Reformatorische Wijsbegeerte, maar niettemin waren ze van mening dat communicatie niet het beste punt is van deze vorm van filosofie:
"Wij komen niet vaak iemand tegen die helder en beknopt kan uitleggen wat het gedachtegoed van Dooyeweerd en navolgers inhoudt. Natuurlijk wordt dit bemoeilijkt door het geheel eigen taalgebruik en metafysica van dit systeem, maar het zal duidelijk zijn dat het daardoor lastig wordt om de Reformatorische wijsbegeerte in gesprek te laten komen met de gangbare wijsbegeerte, helemaal als dit gesprek ook nog maatschappelijk relevant moet zijn."
De theatraal tegendraadse Schuurman plaatste zich wel erg gemakkelijk in de rol van slachtoffer. Dit populistische gedrag scoort ongetwijfeld bij sommige medechristenen - met name bij degenen die nogal zwart-wit over wetenschap denken en fel ageren tegen de evolutietheorie (een beetje gechargeerd) - maar de filosofiefaculteit is natuurlijk meer gebaat bij goed verwoorde nieuwe wetenschappelijk inzichten.
Verbaasd was ik dan ook toen ik het artikel van Hans van der Jagt in de Sic van augustus las. In zijn artikel - dat nogal emotioneel van toon is - gaat Hans een beetje met de oproep van Schuurman aan de haal. Hans betoogt dat christenen niet meer de kaas van hun brood moeten laten eten.
Christenen moeten weer opkomen voor zaken als bijzonder onderwijs (waar ik trouwens een tegenstander van ben maar dat doet er nu even niet toe) en de eer van God. Ze moeten kortom weer/meer strijdbaar zijn.
Hoewel ik begrip kan opbrengen voor de intentie van Hans, vermoed ik dat hij weinig heeft begrepen van de discussie omtrent de filosofische leerstoelen. Strijdbaarheid kan soms goed zijn, maar je moet wel weten waarvoor of waartegen je strijdt. Ik heb vaak het idee dat orthodoxe protestanten een beetje te strijdvaardig zijn. Deze strijdbaarheid levert niet vaak iets tastbaars op.
In de tijd van Abraham Kuyper konden de 'kleine luyden' misschien veel bereiken omdat ze een aanzienlijk aandeel van de Nederlandse bevolking uitmaakten. Orthodoxe protestanten zijn nu in de minderheid en ik denk dat het antirevolutionaire bolwerkdenken daarom zijn beste tijd heeft gehad.
Het werkt niet. Je houdt je eigen mensen tot op zekere hoogte in het gareel, maar de buitenwereld bereik je er echt niet mee.
De kracht van het evangelie (grrrrrr) ligt volgens mij niet in absolute normen en waarden die de orthodox protestantse christenheid in pacht beweert te hebben, maar in de onbegrijpelijke zelfverloochende liefde van God, die tot uiting komt in Jezus Christus.
Heel mooi. Ik ben nog van plan dit jaar een artikel te schrijven met als belangrijkste bronnen de Bergrede, Bonhoeffer en Dostojewski, dat gaat over de zwakheid van de christen, of liever: de kracht door zwakheid die de christelijke houding mijns inziens zou moeten typeren. Tegenover Hans' strijdvaardige christen stel ik liever de dienende idioot.
En ik zie dat ik het nu al volledig eens ben met reinier. O en voordat je begint lees Endo.
Ik ben zelf meer voor een mengvorm: wel durfen protesteren tegen godslastering, wel je laten horen, maar ook: 'liefde betonen'. Zoals het christelijk marsliedje aangeeft: 'And they'll know we are christians by our love.'
Ik denk dat een 'strijdvaardig christen' niet per se tegenover een 'dienende idioot' hoeft te staan. Volgens mij kan je het best allebei tegelijk zijn.
Als ik bijv. denk aan de preek van afgelopen weekend op de boerderij over Johannes 13, dat is duidelijk een tekst waar we van kunnen leren dienstbaar te zijn, nederig. Dat is verschrikkelijk moeilijk, maar toch wat Jezus van ons vraagt.
Aan de andere kant, juist als je van God en van zijn Zoon houdt, doet het je pijn als met Hem, of met Zijn Woord de draak gestoken wordt. Dat hoef je niet zomaar met lede ogen aan te zien, denk ik. Om dan te zeggen dat jij het erg vindt dat er geen rekening gehouden wordt met de God van hemel en aarde, vergt eveneens veel moed. Maar ook dat is toch wat God van ons vraagt. Dus niet per se heel fel reageren met argumenten of weet ik veel wat, maar strijdbaar door 'gewoon' te vertellen over God, over jouw God. Belijd Hem!
Rom. 10: 9, 10: 'Als uw mond belijdt dat Jezus de Heer is en uw hart gelooft dat God hem uit de dood heeft opgewekt, zult u worden gered.'
Oh ja, ik bedacht me net nog iets m.b.t. strijdvaardigheid.
In Efeziers 6 gaat het over de geestelijke wapenrusting. Deze wapens zijn echter niet om mee aan te vallen. Het gaat hier alleen om verdedigingswapens. Het gaat dus ten eerste om verdedigen, standhouden, i.p.v. aanvallen. Het tussenkopje is in de NBV ook 'houd stand'.
Dit is volgens mij wel belangrijk om in je achterhoofd te houden tijdens deze discussie.
Sterker nog: het gaat hier om de strijd van het geloof, 'tegen de verleidingen van de duivel'. Dit is dus een strijd in jezelf, niet een strijd van christen tegen heiden.
Een combinatie, zoals Maurice voorstelt, van strijdende christen en dienende idioot klinkt heel leuk, ik denk echter dat deze twee typen juist onverenigbaar zijn. Maar goed, ik wil me nog niet teveel in de discussie mengen gezien mijn eerder genoemde voornemen.
@Perikles: Endo zou inderdaad ook een bron kunnen zijn. Hoe heet dat andere boek ook alweer?
'Strijdend' bedoel ik dus in de zin van 'voor je geloof in God uitkomen, Zijn naam laten horen', zoals ik dat al in mijn eerste post aangaf. Dus niet aanvallend. Misschien ben je het nu nog met me oneens, dat kan natuurlijk. Dan wacht ik vol goede moed op je artikel.
Met strijdbaarheid bedoel ik niet zozeer de strijd tegen jezelf (daar gaat Efeziers 6 over) maar het maatschappelijk engagement van christenen (lees: orthodoxe protestanten). Schuurman had het in het gewraakte interview over de deze kant van strijdbaarheid. Ook het artikel van Hans ging vooral hierover.
Ik heb vandaag nog eens wat onderzoek verricht en ik ben het toch niet met je eens. Wel met je eerste zin. Maar die verleidingen van de duivel kunnen heel concreet worden. Ik zie de macht van de duivel bijvoorbeeld achter een sperma-donor programma. Moet ik dat dan maar rustig voorbij laten gaan? 'Ach, ik kijk er gewoon niet naar'? Ik denk het niet!
Ik ben het dus niet eens met je tweede zin. Efeziers 6 gaat over 'geestelijke strijd'. Niet alleen binnen jezelf, ook om je heen, het hangt in de lucht als het ware. Efeziers 6 roept op om je te verdedigen tegen de macht van de Boze. Om geen TERREIN TE VERLIEZEN. Wat moet je daarvoor doen? Gaan vechten? Nee, de geestelijke wapenrusting aantrekken. Of anders gezegd: Jezus aantrekken. Hij vecht voor ons! Maar dat moet ons niet passief maken. Ik denk dat het heel belangrijk is dat je nog steeds blijft zien dat je deel uitmaakt van Christus LEGER in de geestelijke strijd die je samen met Hem voert. Je kunt je onmogelijk neutraal opstellen. Maar dat betekent dan ook dat je in dienst van Christus, of in Zijn leger van heil, Zijn stem ook krachtig laat horen. En ook het kwaad in je omgeving durft te benoemen en aan te grijpen.
Het kwaad is altijd een splijtzwam, zet mensen tegen elkaar op, wil de verbindingen breken. In het christelijk geloof zoek je de verbanden weer, en laat je je niet intimideren door mensen die de banden losrukken en verbreken.Strijdbaar betekent dat je Jezus macht uitdraagt en daar ook openlijk voor uit durft te komen.
We strijden een strijd waarin het 100% Christus maar ook 100% eigen verantwoordelijkheid is. Standhouden is niet wegvluchten, maar KRACHTIG VERZET BIEDEN!
Maar helaas is de wereld niet zo zwart-wit. Het is niet altijd duidelijk wat goed is en wat kwaad. Omdat christenen ook maar mensen zijn maken ze dikwijls de verkeerde keuze. In het verleden werd bijvoorbeeld de Apartheid in Zuid-Afrika door orthodoxe protestanten fel verdedigd. Ik vraag mij af of we daar zo trots op moeten zijn. Ik denk dat het verleden ons heeft geleerd wat meer bescheiden te zijn in onze morele oordelen. De wereld heeft liefde nodig. Niet een opgestoken vingertje.
Wat een verschrikkelijke dooddoener, Vriend Klei! Juist vanuit die liefde moet je het kwaad zien en durven aan te wijzen. Niet met een opgestoken vingertje, maar met de liefde van Christus moet je aankomen. Zijn Naam laten horen! Natuurlijk zijn er fouten in het verleden gemaakt, maar moet dat een reden zijn om bepaalde dingen, waarvan je zeker weet dat God ze in Zijn Woord afkeurt, zomaar aan je voorbij te laten gaan? Nee, je strijdt met Christus, en van bepaalde dingen kun je zeker weten DAT HET FOUT IS, dat ze lijnrecht tegen GODS WOORD ingaan, dat Satan erachter zit. Dan moet je dat ook durven zeggen en Gods Naam laten horen.
Ik weiger om hier mee te gaan met het postmodernisme. Levensgevaarlijk acht ik dat!
Misschien moeten strijdbare christenen juist gewezen worden op enkele zegeningen van het postmodernisme, zodat ze windmolens niet per ongeluk voor draken gaan aanzien. ;)
Ik vraag mij af welke dingen we moeten aankaarten. Moet het gaan om de leerstoelen Reformatorische wijsbegeerte, bijzonder onderwijs en abortus? Of zouden we ons niet juist moeten verzetten tegen de armoede in de wereld? De schending van de mensenrechten? Het vervuilen van het milieu? Als ik het interview met Schuurman of het artikel van Hans lees vermoed ik dat het orthodox protestantse verzet vaak een beetje eenzijdig is.
Het is bovendien belangrijk op welke manier je dingen aankaart. De VBOK verzet zich bijvoorbeeld op een fatsoenlijkere manier tegen abortus provocatus dan Schreeuw om leven. En creationisten laten zich veel minder genuanceerd uit over de verhouding tussen geloof en wetenschap dan de al eerder genoemde Stichting voor Reformatorische Wijsbegeerte.
We komen er niet uit, Klei, vrees ik. Maar dat kon ik vooraf al weten natuurlijk :D
We hebben het er nog wel een keer over. Even iets anders, heb je het stukje van James Kennedy gelezen gister in het ND over omgangsvormen? Misschien is dat nog wel een leuke discussie waard...
Ik vond in ieder geval dat hij het helemaal bij het rechte eind had!
Helaas kan ik dit stuk niet terugvinden. Misschien heb je een linkje?
Verder zullen we het inderdaad op sommige punten niet eens worden. Maar dat betekent niet dat we daarom maar moeten stoppen met de discussie.
Even voor de duidelijkheid: in je standpunt en dat van Hans kan ik mij wel verplaatsen. Ik hou er ook niet van wanneer andere mensen vloeken en ik vind porno op televisie ook smerig. Ik ben alleen bang - en niet geheel zonder reden - dat strijdbaarheid vaak verward wordt met oppervakkig activisme. De boodschap wordt dan enorm versmald. Ik ben benieuwd in hoeverre jij en Hans hier rekening mee houden.
Denk dat ik het maar es een keer eens ben met Vriend Klei ;).
Wat mij opvalt is dat er een hoop strijdbare teksten in de Bijbel staan. Er wordt veel gestreden voor een betere moraal, maar dat is juist altijd een interne strijd: strijd tegen respectloos omgaan met elkaar, tegen sexuele uitspattingen, dwaalleren en vooral ook laksheid. Maar dat gaat altijd om misstanden in de kerk en niet tegen de boze buitenwereld. Misschien is dat juist een strijdbaarheid waar we ons op moeten richten.
Ik denk (en zeker ook met de Bijbel in het achterhoofd) dat we naar buiten toe niet zozeer gericht moeten zijn op het vertellen hoe het niet moet, maar eerder op het voorleven hoe het wèl moet. Denk dat daar al werk genoeg in zit. Bij naar buiten treden denk ik eerder aan een evangeliserende houding vanuit liefde dan een ageren tegen misstanden vanuit een anti-houding (de beruchte anti-these).
Wat dat betreft ook even tussendoor: veel bijbelteksten in het OT die (vaak nogaal hard) tegen goddelozen en onrechtvaardigen zijn gericht zijn niet gericht op volken buiten Gods volk, maar juist op mensen binnen God's volk. Raar dat ze dan zovaak toegepast worden op het wij tegenover hen. Misschien moeten we juist meer gericht zijn op het strijden tegen godloosheid, onrechtvaardigheid of gewoon gebrek aan liefde in eigen kring. In het NT zie je dat ook: Jezus is erg strijdbaar, maar wel tegen de leiders van God's vol. Apostelen als Paulus en Jakobus zijn af en toe ook behoorlijk strijdbaar, maar wel tegenover misstanden in de kerk.
Weet niet of het meegaan in het postmodernisme is, maar ik denk dat een te grote (m.i. ook door het modernisme veroorzaakte) strijdbaarheid in het verleden het christelijk geloof meer kwaad dan goed heeft gedaan. Strijdbaarheid roept nu één keer eerder antipathie op dan sympathie. Vooral als men ook moeiteloos de fouten van de kerk zelf weet aan te wijzen. Misschien dat daarom misstanden in de kerk of door christenen wel zo makkelijk breed uitgemeten worden in de seculiere pers.
Veel christenen houden er tegenwoordig helemaal niet meer van op hun eigen gedrag aangesproken te worden, of er zelfs maar over te discussieren. Wat mij betreft is het dan wel ietwat hypocriet naar buiten toe in één keer wel precies te weten hoe het moet.
Dat hoeft trouwens op zich niet te betekenen dat je niks zegt in de maatschappij. Maar dat is dan eerder een gebruik maken van de ruimte die je hebt, dan een opdracht vanuit het geloof. We leven in een democratie, dus dat betekent dat je het recht hebt je mening te laten horen en je met politiek bezig te houden. Dat betekent ook dat je best mag proberen bepaalde posities en vrijheden die je hebt proberen te behouden. Dat recht heb je nu één keer in Nederland. Het betekent ook dat het morele besef dat je als christen (als het goed is) hebt opgebouwd best gehoord mag worden. Ook omdat dat voor veel mensen helemaal niet verkeerd is. Maar ik denk wel dat je dan altijd moet proberen die moraal maatschappelijk te verantwoorden en niet vanuit een: het mag niet, omdat God het niet wil. En zeker niet teveel vanuit een al te strijdbare houding. Voor veel mensen zijn christenen niet veel meer dan de mensen die je weer es hoort als er dingen gebeuren in de maatschappij waar ze het niet mee eens zijn. Laten we maar es proberen bekend te worden als de mensen waarbij het goed toeven is (zoals in de eerste gemeenten).
En zeg nou eerlijk: hoeveel nut heeft het als mensen er een christelijke moraal op na houden, terwijl ze toch niet geloven en hoe zinvol is het te proberen mensen een christelijke moraal op te leggen als ze geen onderliggende reden hebben om die moraal te volgen?
Allereerst, leuk dat er een discussie is opgestart.
Maar wat mij al meteen opvalt is dat er wordt aangegeven dat we niet met een opgeheven vingertje moeten rondlopen en dat we geen antipathie moeten opwekken etc. Ben ik het mee eens. Ik vind dat er vanuit de liefde van God voor ons moet worden gepraat met mensen en moet worden geprotesteerd tegen zaken die God beledigen. Het is eigenlijk een noodzakelijkheid.
Maar daaruit volgt dat er inderdaad zaken zullen zijn waartegen we moeten zeggen: Nee dit kan niet voor God. Dus kan het ook niet voor ons. En dan moet je dus wel aangeven dat iets slecht is en dat het anders moet etc. Maar voor veel mensen is dat dan weer te activistisch.
Dat is dus al het probleem.
Geen volledige overgave voor God. We willen zelf liever bepaalde controle hebben over ons leven.
Ik vind dat de geestelijke strijd soms kan worden doorgezet in je houding. Als je ergens het niet mee eens bent, waarom zou je dat niet uiten? Wat is het probleem als je het WEL doet? Wordt je dan minder?
Ik ben het met Klei eens dat het niet moet vervlakken in een oppervlakkig activisme op de manier van: strijden om het strijden.
Maar activisme an sich, met een pure intensie is m.i. niet verkeerd. Ik vind het juist logisch dat je voor God opkomt.
Natuurlijk is het in het huidige sociale klimaat een beetje zorgelijk om dingen te gaan roepen over strijdbaarheid. Maar ik heb het puur erover of we het echt opnemen voor God. M.i. mogen we dat echt veel meer doen. Je kunt het nooit genoeg doen. Dan vind ik het apart dat mensen dan gaan roepen dat we het niet teveel moeten doen.
Fijn dat jij ook inziet dat we niet oppervlakkig activisme moeten vervallen. Verder vind ik het ook fijn dat Geertsma het voor de verandering eens met mij eens is.
In je artikel in de Sic drijf je volgens mij te ver door, en volgens mij heb je ook niet helemaal precies begrepen waar het in de discussie over de leerstoelen precies om draait.
Het interview met Schuurman (die o.a. kritiek heeft op de atheïstische filosofie die door Bert Bakker van D66 geïnspireerd is) en de adhesiebetuigingen aan zijn adres zijn mijns inziens juist het toonbeeld van oppervlakkig activisme.
Ik denk dat de kerk zich in het verleden aardig heeft laten kennen door een behoorlijk kritische houding richting maatschappij gekoppeld aan een gebrek aan kritiek op eigen kring. Tegenwoordig herken ik dat ook nog wel eens. Vandaar dus dat ik wat huiverig ben voor al teveel stijdbaarheid naar buiten toe. Misschien ook wel omdat op het moment dat christenen gaan protesteren dit juist vaak weer fellere reacties van buitenaf oproept. Uiteindelijk ben je dan misschien nog verder van huis. Er is niks mis mee te laten weten waar je voor staat, maar ik zou dat niet te snel vanuit een strijdbare houding doen. Bovendien is uiteindelijk het belangrijkste het uitdragen van geloof en niet het 'opleggen' van een moraal. Evangelisatie gaat m.i. juist slecht samen met strijdbaarheid. Opvallend trouwens dat als het gaat om aanvallen van buitenaf Paulus juist vaak de lijdzaamheid prijst.
De strijdbaarheid waartoe wordt opgeroepen mis ik juist vaak intern wel eens. In hoeverre zijn we zelf nog bereid om dingen op te geven om Christus te volgen? Is moraal in de kerk vaak ook niet een zaak van pappen en nathouden? Zoveel mogelijk aanpassen en zo weinig mogelijk opgeven? Niet dat het allemaal zo radicaal mogelijk moet (omwille van de radicaliteit), maar ik heb het idee dat bij ons moraal nogal eens meer wordt bepaald door een moet-kunnen- en hoever-kun-je-gaan-filosofie dan kijken naar wat God wil. Hoeveel oprechte naastenliefde is er verder in de kerk vaak nog te vinden? Is misschien allemaal wat sterk en generaliserend, maar het zijn wel dingen waar je m.i. eerst aan moet werken voordat je het recht hebt naar buiten toe moraliserend op te treden.
Mijn ervaring met buitenstaanders is dat ze christenen vooral kennen als een stel ruziemakers ("al die kerkscheuringen") en die lui die altijd overal op tegen zijn. Heb ook al meer dan eens persoonlijke ervaringen van mensen met individuele christenen of een kerk gehoord die bepaald niet getuigen van veel naastenliefde. Dat komt de aantrekkelijkheid van het geloof bepaald niet ten goede.
Met evangelisatie merk je vaak vooral dat mensen positief verrast zijn door het uitstralen van een positieve houding binnen een evangelisatieteam en naar gasten toe. Dus geen negatieve motivatie van het wel of niet dingen doen, maar een positieve motivatie van het iets hebben wat de ander mist en het op een manier met elkaar omgaan die mensen tegenwoordig nauwelijks meer kennen.
Maar ook door een open houding in het praten over dingen waarin je als christen verschilt van niet-christenen. Uitleggen waarom jij dingen wel of niet doet, waarom het pijn doet als God gekwetst wordt. Maar ook een open houding voor de beweegredenen van de ander. Dan kan er over het algemeen beter gepraat worden en is er sneller begrip voor je standpunten dan als je dan ander alleen maar loopt te vertellen dat hij dingen fout doet. Dan gaan de hakken namelijk in het zand.
Ik merk bijvoorbeeld op mijn werk dat het veel meer ruimte en interesse voor jouw standpunten oplevert als je er minder mee bezig bent het gedrag van de ander af te wijzen.
Op maatschappelijk niveau kan dat denk ik ook. Laten we als kerken maar weer eens bekend worden als een plek waar men wel fatsoenlijk met elkaar omgaat. Laat echte maatschappelijke betrokkenheid zien. En dan niet door het in het geweer komen tegen alles wat je niet aanstaat, maar het opkomen voor de zwakke. Hulp voor mensen die het moeilijk hebben. Omzien naar elkaar en buitenstaanders. Eerst maar eens weer onze vriendelijkheid alle mensen bekend laten worden.
En dan eerst maar eens intern (want wat dat betreft is er m.i. ook wel genoeg werk aan de winkel), maar dan ook naar buiten toe.
Volgens mij moet jij het beter gaan lezen. Ik gebruikte de discussie als een inleiding en kleine situatie schets. Schuurman geeft aan dat hij het jammer vind om te ontdekken dat er tegen zoiets als de opheffing van de leerstoelen niet meer wordt geaggeerd. Ik heb het verder niet over de discussie op zich. Ik gebruikte slecht dat aspect om een artikel te schrijven. Dus over de discussie van Schuurman en co ben ik verder niet ingegaan.